Na pątniczych ścieżkach. Sanktuaria maryjne w Małopolsce

Sacrum

News

Widok z lotu ptaka na sanktuarium w Hebdowie.

W Polsce sierpień to obok maja i października kolejny miesiąc maryjny. Dwie wielkie sierpniowe katolickie uroczystości maryjne – Wniebowzięcie Najświętszej Maryi Panny (15 sierpnia) i Matki Boskiej Częstochowskiej (26 sierpnia) – powodują, że ze wszystkich polskich diecezji ustalonymi od wieków szlakami niezmierzone rzesze pątników zmierzają do miejsc maryjnego kultu.

Kult Maryi ukształtował polską religijność, szczególnie tą masową (ludową). Trwa od XV wieku, szczególnie nasilił się w XVII wieku, stuleciu maryjnym. Podczas rozbiorów Polski, jak i później w okresie komunistycznej Polski Ludowej włączył elementy patriotyczne i narodowe – wówczas na częstochowskiej Jasnej Górze rezydowała Matka Boża Królowa Polski, której zaborcom i władzom komunistycznym mimo usilnych prób nie udało się zdetronizować.

Dzisiaj około jedna czwarta parafii katolickich w Polsce nosi maryjne wezwanie, sanktuariów maryjnych jest prawie 800 – zapraszamy, poznajcie sanktuaria maryjne w Małopolsce.

Sanktuarium Pasyjno – Maryjne w Kalwarii Zebrzydowskiej nazywane często polską Jerozolimą, to jeden z najważniejszych ośrodków kultu chrześcijańskiego w Polsce – drugi po częstochowskiej Jasnej Górze szlak pielgrzymkowy. W Sanktuarium znajduje się obraz Matki Boskiej Kalwaryjskiej, uważany za święty.

Wizerunek Matki Bożej Kalwaryjskiej z Kalwarii Zebrzydowskiej wzorowany jest na cudownym obrazie Madonny z Sanktuarium Matki Bożej Pani Myślenickiej w Myślenicach, namalowanym we Włoszech w XVI wieku. Wizerunek należący do papieża Sykstusa V, do Polski przywiózł książę Jerzy Zbaraski. Podczas epidemii zarazy obraz miał być spalony w pałacu Zbaraskich, lecz ukrył go mieszkający pod Myślenicami oficjalista księcia, który wierzył, że za sprawą Maryi odzyskał wzrok. Wkrótce potem obraz trafił do kościoła w Myślenicach i stał się celem pielgrzymek.

Sanktuarium Matki Bożej Królowej Podhala w Ludźmierzu od setek lat jest drugim po Kalwarii Zebrzydowskiej ośrodkiem pątniczym w Archidiecezji Krakowskiej. Według podań posąg Matki Bożej Gaździny Podhala ufundował około 1400 roku kupiec, który modląc się do Maryi odnalazł drogę błądząc po okolicznych torfowiskach. Z kultem maryjnym w Ludźmierzu związał się święty Jan Paweł II – kopia figury Matki Bożej Ludźmierskiej w ciągu całego pontyfikatu Papieża Polaka znajdowała się w jego prywatnych pokojach. Podobno w 1963 roku, kiedy jeszcze jako biskup krakowski koronował figurę Gaździny Podhala, podczas procesji z figurą Maryi złapał berło, które jakimś trafem wysunęło się z rąk Matki Boskiej – uznano to wówczas za wróżbę świetlanej przyszłości biskupa Wojtyły.

Z osobą Papieża Polaka związane są jeszcze dwa tatrzańskie sanktuaria – Matki Boskiej Fatimskiej na zakopiańskich Krzeptówkach i Matki Bożej Jaworzyńskiej Królowej Tatr na Wiktorówkach. Sanktuarium Matki Boskiej Fatimskiej na Krzeptówkach wybudowali górale jako votum wdzięczności za ocalenie życia Ojcu Świętemu Janowi Pawłowi II w zamachu na rzymskim Placu Świętego Piotra w 1981 roku. W ogrodach Sanktuarium stoi ołtarz, przy którym w 1997 roku święty Jan Paweł II pod zakopiańską Wielką Krokwią odprawił pamiętną, uroczystą Mszę Świętą i przyjął hołd górali polskich. Sanktuarium Matki Bożej Jaworzyńskiej Królowej Tatr na Wiktorówkach w Tatrach na terenie Tatrzańskiego Parku Narodowego często odwiedzał jeszcze jako ksiądz Karol Wojtyła podczas swoich tatrzańskich wędrówek. Dzisiaj do Sanktuarium pielgrzymują górale, taternicy, ratownicy Tatrzańskiego Ochotniczego Pogotowia Ratunkowego, strażnicy Tatrzańskiego Parku Narodowego, himalaiści oraz pielgrzymi i turyści z Polski i zagranicy wypoczywający w Tatrach. Według podań w miejscu, gdzie stoi Sanktuarium na Wiktorówkach, pośród tatrzańskich borów około 1861 roku małej pasterka Marysi Murzańskiej objawiła się Matka Boża i poleciła upomnieć ludzi, żeby zaprzestali grzeszyć i pokutowali za dawne winy.

Będąc na Podhalu koniecznie trzeba zobaczyć jeszcze jedno podhalańskie sanktuarium maryjne. Sanktuarium Matki Bożej Jasnogórskiej i klasztor paulinów na Bachledówce słynie z niepowtarzalnego stylu budownictwa góralskiego oraz lekkiego, góralskiego wystroju wnętrza. Rekolekcje na Bachledówce prowadził jeszcze jako metropolita krakowski, Karol Wojtyła.

Polskim Lourdes nazywane jest Sanktuarium Najświętszej Marii Panny z Lourdes w Porąbce Uszewskiej. Przybywają tu liczni pielgrzymi by modlić się przy grocie będącej kopią groty z francuskiego Lourdes, w której miały miejsce słynne objawienia Maryi, a ze studzienki można nabrać wody ze źródła w Lourdes.

Z nabożeństw fatimskich przyciągających rzesze wiernych słynie Sanktuarium Matki Boskiej Fatimskiej w Trzebini. Małopolska Trzebinia była pierwszym na ziemiach polskich miejscem, w którym w 1903 roku powstał klasztor księży Salwatorianów. W 1962 roku księża sprowadzili z Fatimy słynącą z cudów figurę Matki Bożej Fatimskiej.

W Sanktuarium Matki Bożej Częstochowskiej w Skomielnej Czarnej czczony jest obraz Madonny będący kopią wizerunku Madonny z częstochowskiej Jasnej Góry. Legenda głosi, że oba obrazy zostały wykonane w tym samym czasie i tak samo sprowadzone do Polski. Madonna ze Skomielnej do 1946 roku znajdowała w kościele ojców dominikanów w Kołomyi, na dawnych polskich kresach wschodnich, terenach obecnie należących do Ukrainy. Po II wojnie światowej repatrianci z Kołomyi potajemnie przewieźli obraz do Polski. Do 1956 roku, kiedy to został przekazany do Skomielnej Czarnej, przechowywany był w krakowskim klasztorze ojców kapucynów. W 1993 roku w odzyskanym przez katolików kościele w Kołomyi umieszczono kopię wizerunku Maryi.

Kopią Matki Bożej Jasnogórskiej jest również cudowny obraz Matki Bożej Różańcowej Pani Bocheńskiej w Sanktuarium Matki Bożej Różańcowej w Bochni.

Jeden z najpiękniejszych wizerunków maryjnych w Polsce znajduje się w Sanktuarium Matki Bożej Pocieszenia w Nowym Sączu – wizerunek Matki Boskiej Pani Ziemi Sądeckiej pochodzi z XVI wieku.

Niezwykły cudowny obraz Madonny znajduje się w Sanktuarium Matki Bożej Sidzińskiej w Sidzinie – jest bizantyjską ikoną, namalował go nieznany grecki malarz w VII wieku na górze Athos. Legenda wiąże powstanie obrazu ze świętym Metodym i pierwszymi Piastami – ponoć w IX wieku święty Metody podarował obraz morawskiemu księciu Rościsławowi, a w X wieku żona Mieszka I Dąbrówka przywiozła go do Polski.

W Sanktuarium Matki Bożej Inwałdzkiej w Inwałdzie czczony jest cudownym wizerunek Madonny z XV wieku namalowany w Skandynawii, do Polski przywiezionym w 1534 roku – jego pochodzenie wyjaśnia legenda o zbójnikach, którzy zrabowali obraz na Węgrzech. Następnie umieścili go w kapliczce ustawionej na palach na stawie w Inwałdzie. Bandę rozbójników rozbił ksiądz Augustyn Kordecki, przeor klasztoru na Jasnej Górze, który zasłynął jego obroną przed Szwedami. Następnie herszt zbójców nawrócił się i przekazał obraz do kościoła. Od tego czasu Matka Boża zwana jest Zbójecką Panią.

Centrum kultu maryjnego przyciągającym rzesze pielgrzymów jest niewielki Pasierbiec w gminie Limanowa z Sanktuarium Matki Bożej Pocieszenia. Z małej kamiennej kapliczki ku czci Maryi postawionej przez Jana Matrasa z Laskowej, żołnierza armii austriackiej w podzięce za cudowne ocalenie w bitwie pod Rastatt w 1793 roku, powstało sanktuarium i zrodził się kult cudownego wizerunku Matki Bożej Pocieszenia.

Słynący z łask obraz Matki Boskiej Tuchowskiej Pani Ziemi Tarnowskiej już od 1597 roku przyciąga rzesze pielgrzymów do Sanktuarium Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny i świętego Stanisława Biskupa i Męczennika w Tuchowie. W XIX wieku na miejscu po benedyktyńskich zabudowań klasztornych stanął klasztor redemptorystów.

Do Sanktuarium Matki Bożej Bolesnej w Tarnowie pielgrzymi przybywają przede wszystkim ze względu na wyrzeźbioną w drewnie XVII-wieczną Pietę. Sanktuarium to XIV-wieczny kościół, wzniesiony z cegły – jeden z najważniejszych symboli Tarnowa, najbardziej okazały i monumentalny zabytek miasta. Zabytkami ściągającymi turystów do katedry są renesansowe nagrobki rodu Tarnowskich i barokowy nagrobek Ostrogskich, które słusznie uchodzą za jedne z najwybitniejszych dzieł sztuki w Polsce Znajduje się tu też najpiękniejsza w Europie renesansowa rzeźba kobiety – pomnik nagrobny Barbary z Tęczyńskich Tarnowskiej.

W Sanktuarium Matki Bożej Łaskawej Księżnej Wieliczki w Wieliczce czczony jest obraz Madonny z Dzieciątkiem. Obraz Matki Bożej Łaskawej z połowy XVI wieku lub początku XVII wieku trafił do Wieliczki z Włoch lub Bałkanów dzięki przybyłym po sól kupcom. Wstawiennictwu Madonny z Dzieciątkiem przypisywane jest uratowanie miasta w 1992 roku, gdy gwałtowny wypływ wody z kopalni soli groził zniszczeniem jego części.

Słynący łaskami i otaczany kultem obraz Macierzyństwa Najświętszej Maryi Panny znajduje się w Sanktuarium Macierzyństwa Najświętszej Marii Panny w Dziekanowicach. Tu przed wizerunkiem Madonny Dziekanowskiej wierni modlą się już od XVII wieku.

Z Sanktuarium Matki Boskiej w Gdowie wiąże się ciekawa legenda. Świątynię w Gdowie pierwotnie planowano w innej lokalizacji, za rzeką Rabą w pobliżu kamieniołomu. Jednak gromadzony w ciągu dnia łamany kamień przeznaczony na budowę świątyni, nocą potężne woły przewoziły przez rzekę i zostawiały na poświęconym miejscu, w pobliżu spalonego wcześniejszego drewnianego kościoła. Inna legenda znowu mówi, że w 1417 roku zatrzymał się w Gdowie w drodze z Halicza król Polski Władysław Jagiełło. W gdowskim kościele przed obrazem słynącej z łask i otaczanej kultem Matki Boskiej Gdowskiej modlił się żarliwie prosząc o następcę tronu. Modły króla zostały wysłuchane i na świat przyszli jego dwaj synowie – Kazimierz, założyciel dynastii Jagiellonów oraz Władysław III Warneńczyk. Ten ostatni, według kolejnych podań, cudownemu obrazowi z gdowskiego kościoła zawdzięcza dwukrotne ocalenie życia.

Również o cudownym wizerunku Matki Bożej Pani Krakowa z Sanktuarium Matki Bożej Piaskowej w Krakowie Na Piasku krążą legendy. Obraz ponoć zaczął malować w XV wieku nieznany zakonnik, który nie dokończył swojego dzieła, a mimo to obraz został cudownie ukończony. Ne spłonął podczas pożaru w 1655 roku, modlił się przed nim Jan III Sobieski w 1683 roku przed wyprawą pod Wiedeń. Kolejna legenda podaje ciekawą historię. Świątynie w trakcie budowy często nawiedzała królowa Jadwiga. Wzruszona niedolą budowniczych, odpinając z bucika złotą klamrę – dar dla jednego z ubogich robotników postawiła stopę na kamieniu, na którym pozostawiła swój odcisk – ów cios kamienny z odciskiem królewskie stopy znajduje się na ścianie świątyni od ulicy Garbarskiej.

W pięknym neoromańskim Sanktuarium Matki Bożej Nieustającej Pomocy w Krakowie Podgórzu redemptoryści przechowują cudowny obraz Matki Bożej, będący kopią ikony z IX lub XII wieku, przywiezionej do Rzymu i powierzonej opiece zakonników przez papieża Piusa IX w 1865 roku.

Opiekunką życia małżeńskiego i rodzinnego jest słynący łaskami obrazu Matki Bożej z Dzieciątkiem z Sanktuarium Matki Bożej Płaszowskiej w Krakowie. Obraz Madonny Płaszowskiej z XV wieku przed rokiem 1850 znajdował się w ołtarzu kościoła w Czernichowie. Nikt nie wie jak trafił i dlaczego znalazł się w magazynie płaszowskiej świątyni.

Niezwykle ważnym dla Krakowa jest Kościół Matki Bożej Królowej Polski w Krakowie Nowej Hucie. To świątynia szczególna w powojennej historii Polski i Krakowa, świątynia symbol – pierwszy kościół wybudowany na terenie Nowej Huty, wzorcowym socjalistycznym założeniu urbanistycznym, gdzie władze komunistyczne Polski Ludowej nie zezwalały na budowę świątyń. Kościół determinacją, wysiłkiem i ofiarami mieszkańców powstał w latach 1967 – 1977.

W tym miejscu trzeba wspomnieć i zachęcić do nawiedzenia Sanktuarium Matki Bożej Patronki Polskich Rodzin Robotniczych w Płokach, na terenach górniczych w okolicy Olkusza, Chrzanowa, Jaworzna i Trzebini. To jeden z ważniejszych obiektów kultu maryjnego w Małopolsce. W sanktuarium czczony jest obraz Matki Bożej zwanej Płocką pochodzący z XV wieku, do którego od średniowiecza przybywają pielgrzymki górników. Tu także znajduje się grób zamordowanego w 1946 roku miejscowego proboszcza księdza Michała Rapacza. Ksiądz Rapacz podczas wojny współpracował z Armią Krajową, później pomagał żołnierzom wyklętym ukrywającym się przed komunistycznym aparatem terroru. Nie godził się z powojenną rzeczywistością, o czym odważnie i gorliwie głosił. Obraz Matki Bożej Płockiej jest jednym ze starszych wizerunków Madonny w Polsce.

W okolicach Krakowa zachęcamy do nawiedzenia jeszcze trzech sanktuariów maryjnych. Sanktuarium Matki Bożej Szkaplerznej i świętego Rafała Kalinowskiego w Czernej położone jest na obszarze Natura 2000 Czerna – w klasztornej piwnicy chroniona jest kolonia rozrodcza podkowca małego. Najpierw mieszkali tu pustelnicy, po nich i obecnie karmelici bosi. Czczony tutaj cudowny XVII-wieczny obraz Matki Bożej Szkaplerznej został namalowany według wzoru bizantyjskiej Madonny z bazyliki Santa Maria Maggiore w Rzymie. W malowniczej dolinie poniżej wsi Gaj stoi Sanktuarium Matki Bożej z cudownym obrazem Matki Bożej z Dzieciątkiem. Legendy mówią, że w tej pięknej okolicy przed wiekami objawiła się Matka Boska, a świątynię wzniesiono na pamiątkę tego zdarzenia. Kult Matki Bożej Gajowskiej rozwinął się w XVII wieku. Do połowy XIX wieku wieś była jednym z najważniejszych miejsc pielgrzymkowych w całej Małopolsce. Dziś sanktuarium w Gaju nie przyciąga już tak licznych pielgrzymów, ale wciąż przybywa tu wielu wiernych z małymi dziećmi, gdyż właśnie dzieciom przed obrazem Maryi jest tu udzielane specjalne tradycyjne błogosławieństwo. Sanktuarium Matki Bożej Tenczyńskiej w Tenczynku słynie z kultu obrazu Zwycięskiej Matki Bożej Tenczyńskiej Patronki Rodzin, na którym znajduje się Madonna z Dzieciątkiem. Takie przedstawione postaci jest powszechne na obrazach w Polsce i Europie, a jego pierwowzorem był obraz Wybawienie Ludu Rzymskiego, pochodzący z Rzymu z kościoła Santa Maria Maggiore, zwanego kościołem Matki Bożej Śnieżnej.

Małopolskie sanktuaria, a jest ich ponad sto, są zapisem dziejów naszego kraju, narodowym dobrem i wyjątkowym kulturowym dziedzictwem, elementem budowania lokalnej tożsamości i świadectwem religijności, przechowują swoje tajemnice i niejednokrotnie burzliwą historię. Każdego roku pojawia się w nich kilka milionów pątników i turystów, często z tak odległych państw, jak Filipiny. Są w Małopolsce sanktuaria, do których przyjeżdża kilka razy więcej religijnych turystów niż nawet do Lourdes. To doskonały powód do tego, aby o nich opowiadać i do nich zapraszać.